Waar liggen onze uitdagingen - een terugblik op de Dag van de Actuaris 2025

Barbara Baarsma – Tussen welvaart en weerstand

De Dag van de Actuaris werd geopend door Barbara Baarsma, hoofdeconoom van PwC Nederland. In haar ‘college’ over het groeivermogen van Nederland benadrukte zij dat groei geen doel op zich is, maar een middel om de schatkist te vullen. Het structurele groeivermogen hangt af van arbeidsaanbod en productiviteit. De afgelopen tien jaar kwam 80% van de groei uit meer gewerkte uren (verhoging AOW-leeftijd, migratie) maar dat effect vlakt af, terwijl de productiviteitsgroei achterblijft. Nu dividenden als gasbaten en globaliseringswinst verdwijnen, zijn scherpe keuzes nodig.

Baarsma’s recept: verschuif middelen naar hoogproductieve, toekomstbestendige activiteiten met een kleine ecologische voetafdruk en stimuleer kennismigratie. Mogelijke instrumenten zijn een hoger minimumloon (losgekoppeld van AOW en uitkeringen) om arbeidsintensieve sectoren te ontmoedigen, én het beprijzen van vervuiling. Daarnaast: versnellen van productiviteit via kennisinfrastructuur, onderwijs en individuele leerbudgetten.

Baarsma pleit tot slot voor combinatie van feiten én empathie: behoud van brede welvaart vraagt duidelijke keuzes die hoofd en hart raken. Haar oproep aan actuarissen: kwantificeer scenario’s, help de schaarse middelen doelmatig te herverdelen en borg toekomstige betaalbaarheid.

Agnes Joseph – Van expertise naar politieke invloed

Door actualiteiten moest Agnes Joseph onverhoopt aanschuiven bij het fractieoverleg van BBB in Den Haag. Via een videoboodschap richtte zij zich daarom tot de actuarissen in de zaal. Haar oproep: zet jullie expertise in om in politieke invloed te creëren. Kamerleden hebben behoefte aan betrouwbare kennis, maar alleen als die toegankelijk en bruikbaar wordt aangeboden.

Joseph gaf een aantal praktische tips. Houd je boodschap kort en eenvoudig, bied altijd de helpende hand en gun het kamerlid de kans om te scoren met jouw inbreng. Zo vergroot je de kans dat jouw mening en visie zich vertaalt naar politieke keuzes en nieuw beleid.

Judith Houtepen – De zorgactuaris op scherp

Ondanks dat de zorg de grootste premieomvang kent binnen de verzekeringssector, werken er relatief weinig actuarissen in dit domein. Dat terwijl de uitdagingen groot zijn stelt Judith Houtepen in haar bijdrage. De zorguitgaven stijgen structureel sneller dan de economie en de houdbaarheid van het stelsel staat onder druk. Demografie is daarbij niet de enige boosdoener; zorggebruik neemt in alle leeftijdsgroepen toe.

Het Nederlandse zorgstelsel kent sterke solidariteit, maar de betaalbaarheid en transparantie staan ter discussie. Hier ligt een unieke rol voor de zorgactuaris: van premieberekening en risicoverevening tot het managen van prikkels voor kwaliteit en kosteneffectiviteit. Houtepen schetste kansen in onder meer zorginkoop op kwaliteit, preventie, predictive analytics en validatie van AI-toepassingen in de zorg.

Haar boodschap: de zorgactuaris moet zich ontwikkelen van traditioneel risicomanager naar strategische partner die met kennis en data de betaalbaarheid én kwaliteit van zorg helpt waarborgen.

Max Kaspers – Cijfers om stil van te worden

Tijdens de Dag van de Actuaris gaf Max Kaspers een bevlogen presentatie over de ontwikkeling en huidige staat van de WIA. Hij schetste de historische lijn van de arbeidsongeschiktheidsregelingen, van de royale WAO tot de invoering van de WIA in 2004 en liet zien hoe financiële prikkels stap voor stap zijn neergelegd bij werkgevers en werknemers.

Kaspers benadrukte dat de cijfers inmiddels zorgwekkend zijn. De instroom in de WIA stijgt gestaag: in 2024 nam het aantal nieuwe aanvragen met 16% toe, bij vrouwen zelfs 19% en onder de 45 jaar 22%. Vooral psychische klachten en long covid spelen een grote rol, samen goed voor bijna 70% van de instroom. Ook het aantal voorschotten loopt op door de achterstanden bij het UWV, met het risico dat tienduizenden uitkeringen onjuist worden vastgesteld.

Volgens Kaspers wordt er in Den Haag te weinig aandacht besteed aan dit dossier. Terwijl de uitvoeringsproblemen groeien en de instroom toeneemt, blijft structurele hervorming uit. Hij pleitte voor meer samenwerking tussen publieke en private partijen, betere financiële prikkels voor herintegratie en vooral: aandacht voor de mensen achter de cijfers.

Amba Zeggen – Geopolitiek Risk Management

In haar voordracht Geopolitiek Risk Management nam Amba Zeggen de zaal mee in de vraag hoe geopolitieke en economische ontwikkelingen financiële instellingen kunnen raken. Met interactieve vragen en humor zette zij deelnemers aan het denken over hun eigen keuzes: volg je signalen van toezichthouders, stap je juist in obligaties bij dalingen, of blijf je stilzitten en laat je de storm overwaaien? De uiteenlopende reacties illustreerden hoe onzekerheden op de markten door professionals verschillend worden gewogen.

Zeggen krijgt vaak voor de voeten geworpen dat voorspellen nauwelijks mogelijk is: kredietcrisis, pandemie of oorlogen stonden zelden in de modellen. Toch, benadrukt zij, is het essentieel om scenario’s te gebruiken. Niet om exact de toekomst te kennen, maar om kwetsbaarheden zichtbaar te maken en de samenhang van risico’s te begrijpen. Daarbij gaat het ook om de bekende “unknown unknowns”: gebeurtenissen die men onwaarschijnlijk acht, maar grote impact kunnen hebben.

Haar oproep was om breder te kijken dan de actuariële discipline alleen. Net als bij klimaat- en gezondheidsrisico’s is het nodig om expertise van andere domeinen actief bij je oordeelsvorming te betrekken. Zo ontstaat een robuuster beeld van toekomstige risico’s en een sterker verhaal richting management en stakeholders.

Gisella Eikelenboom – Stuurmanskunst

Gisella Eikelenboom, een ervaren bestuurder en toezichthouder nam in haar voordracht de zaal mee in haar visie op stuurmanskunst in onzekere tijden. Met de metafoor van een schip maakte zij duidelijk hoe organisaties verschillen in omvang, wendbaarheid en kwetsbaarheid, en hoe de kunst van besturen vooral zichtbaar wordt onder stormachtige omstandigheden. “Met mooi weer kan iedereen sturen, maar pas in de storm blijkt leiderschap,” aldus Eikelenboom.

Volgens haar zijn duidelijke besluitvorming, het uitstralen van vertrouwen en het actief luisteren naar stakeholders cruciale vaardigheden voor bestuurders. Dat betekent uiteenlopende belangen inventariseren, transparant uitleggen waarom keuzes worden gemaakt en daarbij accepteren dat niet iedereen tevreden kan worden gesteld.

Voor actuarissen en risicomanagers ziet Eikelenboom een essentiële rol als kritische adviseurs. Soms door “nee” te zeggen, maar vooral door alternatieven aan te dragen en de impact van beslissingen helder in kaart te brengen. Hun objectieve analyses helpen bestuurders koers te houden, zelfs bij tegenwind.

Roel Willems - Verandering

Roel Willems koos in zijn bijdrage voor het thema “Verandering”. Sinds zijn start in 1996 ziet hij verandering niet als uitzondering, maar als constante factor binnen het actuariaat. Productontwikkeling, accounting en kapitaal maakten plaats voor nieuwe domeinen als riskmanagement, zorg en klimaat. Daarnaast veranderden de methodes ingrijpend, met data, programmeertalen en artificial intelligence als belangrijke drijvers. “Wat ooit bijzonder was, is nu de standaard geworden,” aldus Willems.

Hij onderscheidde twee invalshoeken. Vanuit hun kennis en taak riep hij actuarissen op hun positie actiever te claimen, zich uit te spreken en complexe analyses eenvoudiger te presenteren. “Als je het niet simpel kunt uitleggen, ben je nog niet klaar.”

Bij gedrag en relatie noemde Roel drie aandachtspunten: connect – investeer in relaties, verdiep je – begrijp de ander, en blijf wendbaar – overtuigen door herhaling alleen werkt niet meer.

Zijn kernboodschap: de Actuaris voegt pas echt waarde toe door inhoudelijke deskundigheid te koppelen aan gedrag dat vertrouwen en verbinding schept. Alleen dan wordt de stem van de actuaris blijvend gehoord.

Daan Kleinloog – Aandachtspunten bij herverdeling op basis van ALM-modellen

Daan Kleinloog ging tijdens zijn presentatie in op de veranderende rol van ALM-modellen bij de transitie naar het nieuwe pensioenstelsel. Waar deze modellen traditioneel werden ingezet om strategische keuzes op hoofdlijnen te ondersteunen – zoals de verdeling tussen vastrentende waarden en aandelen – zijn ze in de Wet toekomst pensioenen opgenomen als basis voor pensioenverwachtingen en netto-profijteffecten. Daarmee worden ze niet langer uitsluitend gebruikt om beleidskeuzes te onderbouwen, maar ook om daadwerkelijke herverdeling van pensioenvermogen tussen deelnemers te bepalen.

Volgens Kleinloog is dat een fundamentele verschuiving die belangrijke vragen oproept. Tegenwoordig rekenen fondsen op een horizon van wel honderd jaar en met honderdduizenden scenario’s. Statistisch lijkt dat nauwkeuriger, maar in de praktijk dreigt schijnzekerheid. Kleine veranderingen in aannames, bijvoorbeeld over premiebeleid of verwachte rendementen, kunnen grote effecten hebben op de uitkomsten en daarmee op de verdeling van euro’s tussen generaties.

In een interactieve mentimeter bleek de zaal verdeeld. De meeste actuarissen vonden netto-profijteffecten bruikbaar om transitie-effecten inzichtelijk te maken, maar slechts een minderheid zag ze als geschikt instrument om vermogensverschuivingen door te voeren. De boodschap van Kleinloog was duidelijk: ALM-modellen zijn waardevol als hulpmiddel, maar vragen om grote voorzichtigheid zodra concrete verdelingsbeslissingen eraan worden opgehangen.

Anno Bousema - Boek Hoofd & Hoofd

Tijdens de Dag van de Actuaris reikte Anno Bousema het eerste exemplaar uit van het boek Hoofd & Hart, 24 persoonlijke en openhartige interviews met Actuarissen die door hem werden opgetekend. Met als ondertitel: achter elke berekening schuilt een mens met een verhaal. Voor deze bijzondere portrettenreeks sprak Anno met actuarissen uit alle hoeken van het vakgebied. In de interviews onthullen zij niet alleen hun scherpe analyse en visie maar vooral hun persoonlijke drijfveren, twijfels en dromen. Een inspirerend mozaïek voor iedereen die wil weten wie de actuaris écht is en wat hem of haar drijft.