“Schoonheid, ontroering en beweging” - In gesprek met Anno Bousema
Na 24 interviews door Anno Bousema worden de rollen aan het eind van dit boek omgedraaid! Tijd om Anno zelf eens te ondervragen toch? Dat doen Pieter Lammers en Angela van Heerwaarden: leuke vragen voor de grootste actuarissenkenner van Nederland, die tot 2011 17 jaar directeur van het bureau van het Actuarieel Genootschap en Actuarieel Instituut was, en sindsdien headhunter in de actuariële sector.
In gesprek met Anno Bousema “Schoonheid, ontroering en beweging” over zijn drijfveren, liefde voor actuarissen, de toekomst en jong blijven.
25 interviews
Dit interview is het afsluitende nummer 25 in de reeks persoonlijke gesprekken van Anno Bousema met actuarieel professionals. We spreken Anno op de mooie locatie van het kantoor van zijn bedrijf Financial Assets Executive Search, in het groen bij Naarden. Een heerlijk gesprek tussen oude vrienden, gewapend met een vragenlijst van de eerder geïnterviewde actuarissen. Dat maakt het gesprek zowel vertrouwd als verrassend. Anno zegt: “Het is prachtig om te zien hoeveel bijzondere verhalen en ervaringen mensen meedragen. In elk interview zat iets ontroerends, iets krachtigs. Ik heb het gevoel dat ik kleine schakeltjes heb kunnen verbinden, mensen een podium gegeven heb. Dat is iets om dankbaar voor te zijn.”
We mijmeren samen over Jan Donselaar, interview nummer 14, toen hij al ernstig ziek was. Jan overleed in 2022, en heeft dus nu geen vraag meer kunnen stellen. Toch denken we nog graag en met warmte aan hem.
Vertel eerst maar eens hoe je bij een interview het ijs breekt? Dat is de openingsvraag van Margreet Haandrikman. Anno hoeft niet lang na te denken: hij zorgt voor een ontspannen setting, gaat graag lunchen in een goed restaurant op een mooie plek. De meeste mensen kent hij al, dus er is dan al vanzelf een vertrouwensband. Een persoonlijke benadering vanuit de mens, oprechte interesse, open vragen stellen, en gewoon laagdrempelig beginnen.
Margreet wil ook nog weten: Welke vraag zou je willen dat iemand jou stelt? Dat is simpel: hoe gaat het met je? En dan echt doorvragen en tot de kern proberen te komen.
Boek Hart en Hoofd
Tijdens deze dag werd ook het eerste exemplaar uitgereikt van het boek Hart en Hoofd - 24 persoonlijke en openhartige interviews met Actuarissen door Anno Bousema. Met als ondertitel: achter elke berekening schuilt een mens met een verhaal. Voor deze bijzondere portrettenreeks sprak Anno met actuarissen uit alle hoeken van het vakgebied. In de interviews onthullen zij niet alleen hun scherpe analyse en visie maar vooral hun persoonlijke drijfveren, twijfels en dromen. Een inspirerend mozaïek voor iedereen die wil weten wie de actuaris écht is en wat hem of haar drijft.
Jeugd en inspiratie
Anno werd geboren als oudste zoon in een gereformeerd milieu, zijn Friese vader zat bij de Koninklijke Marechaussee, zijn moeder kwam uit een Twentse ondernemersfamilie. Het gezin met nog een jongere broer en zus woonde in eerst in Denekamp vlakbij Oldenzaal, daarna vijf jaar in Duitsland (bij de NATO troepen) en vervolgens in Utrecht, IJsselstein en ten slotte Zeist. Een best wel verlegen jongetje was Anno, die de wereld om hem heen van een afstandje observeerde en aanschouwde. Maar ook veel buiten spelen met andere kinderen, knikkeren, voetballen en kikkervisjes vangen, de heide op, fietsracebaantjes maken. Altijd bezig, van alles verzinnen en veel dingen aan het doen. Zijn milieu en de omgeving brachten wel een bepaalde druk met zich mee: presteren, verantwoordelijk zijn en plichtsbesef waren lange tijd drijfveren van Anno: “Ik heb lang geprobeerd te voldoen aan wat er van me verwacht werd, ik heb dat nog wel, maar ga er anders en relaxter mee om.”
Rachel Bonsel wil graag weten: welke invloed hadden Anno’s ouders op zijn beroepskeuze? Anno rolde min of meer toevallig het onderwijs in, doordat hij in Utrecht een school bezocht met HAVO bovenbouw en Pedagogische Academie in één. Hij stroomde daar eigenlijk gewoon de opleiding tot onderwijzer in, en dat beviel hem goed. “Mensen in beweging brengen, op weg helpen, kennis overdragen – dat past bij me.”
Zowel Michel Vellekoop als Gisella Eikelenboom vragen zich af welke docent de grootste inspiratiebron voor Anno is geweest. Had je een ‘held’? En wat deed die persoon dan anders?
Anno: “Op de Nederlandse basisschool in Duitsland hadden we meester Vanger in de 5e klas: hij kon geweldig vertellen, had passie voor geschiedenis en biologie. Ik hing altijd aan zijn lippen. We gingen vaak met de klas naar buiten, speurtochten doen, roofvogels kijken, sporten. Later als docent ben ik die dingen ook gaan doen met mijn klassen”. Op de Pedagogische Academie waren mijn helden de docenten De Bie (Nederlands) en Por (Tekenen en Kunstgeschiedenis), die voor mij de wereld van de literatuur en kunst & cultuur openden. Door hen ben ik de studie M.O. Nederlands en L.O. Tekenen gaan doen en ben ik musea en concerten gaan bezoeken. De schoonheid en diepte ervan ontroeren me.
Ali Hussein vraagt: Heb je in je leven tegenslagen ervaren die je sterker hebben gemaakt? Op welke manier hebben ze je drijfveren beïnvloed? Het verlies van dierbaren bracht zware tijden met zich mee en ook de ervaren prestatiedruk vanuit de opvoeding gaf de nodige spanningen. “Die heb ik rond mijn 40ste zoveel mogelijk van me af proberen te schudden. Als jongetje keek ik altijd al met een fronsje, maar van binnen is dat niet meer zo. Je moet jezelf niet te serieus nemen, vooral relativeren, wat luchtigheid bewaren en zo nu en dan hard om jezelf lachen.”
Anno is trotse vader van drie volwassen kinderen. Hier vraagt Daan Kleinloog (in zijn interview een enthousiaste jonge vader) op door: Is er naast vaderschap ook al iets moois aan ‘Opaschap’ te melden? Dat is er zeker: er zijn al vijf kleinkinderen, wat een rijkdom! Anno geniet er enorm van. Hij benoemt de onbevangenheid en snelle ontwikkeling van de kleinkinderen (“Het gaat zo hard allemaal”) en de waarde van de doorgaande familielijn en grappige familietrekjes die hij terug ziet, bijvoorbeeld de vorm van de wenkbrauwen. Hij schiet steeds vol als hij weer een nieuw kleinkind in de armen kan sluiten.
Carrière bij AG/AI
Na 11 jaar in het basisonderwijs switchte Anno naar de Stichting Assurantie Cursussen, gericht op het assurantieonderwijs. Zes jaar later kreeg hij via de kerkenraad in zijn woonplaats Wijk bij Duurstede van actuaris Pieter Glas de tip van een vacature bij het Actuarieel Instituut (in oprichting). “En ik solliciteerde, kwam door sneeuwstorm en vertraging veel te laat aan bij het sollicitatiegesprek, en werd toch aangenomen. Zo begon ik in 1994 als directeur met drie medewerkers, het AG en AI zaten toen nog in een achterkamertje in het gebouw van Delta Lloyd. Anno viel direct in de vernieuwingsdrift van het AG: de oude BUOAW-opleiding werd getransformeerd naar een vernieuwd modulair traject van Actuarieel Rekenaar, Actuarieel Analist en Actuaris AG. In plaats van de laatste fase aan de UvA, moesten vanaf 1997 de UvA-afgestudeerden nog een extra Postdoctoraal traject doen bij het Actuarieel Instituut.
Ook in de volgende fase, vanaf 2000, waren er mooie ontwikkelingen. Anno herinnert zich de start van Permanente Educatie, het rapport De Actuaris Anders, het Beroepsprofiel, de nieuwe Eindtermen en de opstart van de EMAS-opleiding. Ook liep hij voorop in de Europese samenwerking, met de opzet van de European Actuarial Academy (EAA), samen met de Duitse, Oostenrijkse en Zwitserse actuariële verenigingen, en ontwikkeling van de opleiding voor de CERA titel voor actuarissen. Het bureau (AG en AI samen) groeide van 3 medewerkers in 1994 naar 25 in 2011, toen hij afscheid nam als directeur.
Carrière als headhunter
Maar na 17 jaar is Anno toch opgestapt. “Tja, het was echt tijd voor een nieuwe stap. Het samenwerken met het bestuur was boeiend en zeer afwisselend. “De vele voorzitters met wie ik nauw optrok, waren allemaal zeer toegewijd, maar ook erg verschillend. Sommigen gaven erg veel ruimte, anderen hadden de neiging tot micromanagement. Dat vroeg steeds weer meer of minder aanpassingsvermogen om er samen het beste van te maken.”
De overstap naar Financial Assets deed hij samen met Mieke Habraken van het AG-bureau. Samen kenden zij vele generaties actuarissen en studenten, wat hen een flinke voorsprong gaf op alles en iedereen in deze branche. Anno was er ook aan toe: “Geen bestuur meer boven me, meer vrijheid, en vooral: ondernemen. Ik heb er nooit spijt van gehad.”
Anno investeert veel tijd aan relaties en in zichtbaarheid. Zo ondersteunde hij samen met Jan Donselaar vanaf 2012 de initiatieven van goede vriend Reinier Roosen die De Dag van de Actuaris en De Actuaris van het Jaar Prijs bedacht en in het leven riep. De organisatie van beide initiatieven ligt nu in vertrouwde handen van Pieter Lammers van Actuaris.nl. Anno en Reinier zitten beiden nog steeds in de jury van de verkiezing van de Actuaris van het Jaar. Deze prijs staat buiten het AG -dat was wel even wennen voor velen in de vereniging- en draagt sterk bij aan de zichtbaarheid van actuarissen in het maatschappelijk domein. Met het concept van de Actuaris van het Jaar is hij met Reinier ook naar België en Duitsland geweest. Maar in België slaat het (nog) niet aan, en bij de Duitsers ligt een uitverkiezing van één van de 6.500 actuarissen te gevoelig.
Dat sluit aan bij de vraag van Dirk Jan Sloots: aan welke maatschappelijke opgave draag jij bij als persoon? Anno draagt graag bij aan de profilering en promotie van actuarissen. “Actuarissen voegen op veel terreinen grote meerwaarde toe binnen het financiële domein, maar ook daarbuiten. Kijk naar alle winnaars en genomineerden van de Actuaris van het Jaarprijs, hun maatschappelijke impact is groot en zichtbaar, een beroepsgroep om trots op te zijn. Dat motiveerde Anno om deze reeks interviews te gaan doen en ook om events voor actuarissen te organiseren. Daarnaast wil hij er zijn voor zijn medemensen, al dan niet in de problemen en kleine dingen voor ze kunnen doen. Zo heeft hij twee bevriende Oekraïense actuarissen pro deo aan een baan in Nederland kunnen helpen: een druppel op de gloeiende plaat.
Actuaris in ontwikkeling
Roel Willems vraagt aan Anno: Wat zie jij als de belangrijkste trend in het aanbod van actuarissen over de laatste decennia? Anno lacht: “Toen ik in de jaren 90 begon in de actuariële wereld waarschuwde m’n omgeving me voor het stoffige imago van de actuaris in zijn ivoren toren. Het waren inderdaad vooral mannen in die tijd. Dat is gelukkig sterk veranderd, 40% van onze bemiddeling nu is een vrouwelijke actuarieel professional. Het stoffige beeld van toen was overigens gedeeltelijk wel juist. Maar dat is snel veranderd, vanaf het jaar 2000 nam het beroep een grote vlucht, in aantal beroepsbeoefenaren maar ook in de diversifiëring van werkdomein. Actuarissen betraden steeds meer de ‘wider fields’, naar het voorbeeld van de Engelse collega’s, dat was een goede stap. Ze zijn enorm geëmancipeerd, veel mondiger geworden. Ik vind dat we een krachtige, steeds meer zichtbare beroepsgroep zijn geworden.”
Roel Willems en Simon van Vuure willen dan ook nog graag weten: welke ontwikkelingen zijn er in de vraagzijde van actuarissen? “Er zijn de laatste jaren veel ontwikkelingen te noemen die de vraag naar actuariële kennis stimuleerden: dat begon met Solvency II, later IFRS17 en nu de Wet Toekomst Pensioenen en data science. Ik denk dat er aan de kwantitatieve kant altijd en overal kansen zijn en blijven voor actuarieel professionals. En de vraag naar actuarissen is ook verbreed: van banken tot energiemaatschappijen, in het toezicht en zelfs bij multinationals.” Maar Anno benadrukt dat de persoonlijkheidskant, hoe sta je in het leven, hoe zit je in elkaar, hoe communiceer je en wat voor collega ben je, steeds belangrijker is geworden.
Daarover vraagt Hong Tong Wu: Wat voegt diversiteit volgens jou toe aan het actuariële werkveld? Anno begint te mijmeren over de geweldige thee van Hong Tong, en vertelt dan over de diversiteit op vele vlakken in het actuariaat. Ten eerste de werkgebieden: van klassiek actuariaat tot AI technieken. Er zijn vele takken van sport waar actuarissen betekenisvol kunnen zijn. Daarnaast is er de diversiteit in leeftijden: kwaliteit zou veel belangrijker moeten zijn dan leeftijd. Als headhunter ziet hij dat oudere actuarissen moeilijker te bemiddelen zijn. “Terwijl: ik ben zelf ook niet jong meer, maar wil nog wel 10 jaar door!” De man/vrouw diversiteit is natuurlijk ook wel eens relevant, maar Anno vindt de matching van persoonlijkheid belangrijker: “Voor de nerdy, introverte actuaris is er bij de grote consultancy bureaus nauwelijks meer plaats. Dat is jammer, want het zijn vaak gedegen vakspecialisten die goede oplossingen aanreiken. Dus kijk naar de functie en wat iemand bijdraagt, dan mag het best eens een ander type zijn. Ik probeer mijn opdrachtgevers een breed en divers palet aan kandidaten aan te reiken, en hen te overtuigen ook met kandidaten te praten die qua persoonlijkheid niet direct aan hun ideaalbeeld voldoen.”
Inspiratie
We zijn nog lang niet door alle interessante en afwisselende vragen van de geïnterviewde actuarissen heen. Muriel van den Berg: Anno zoekt in de interviews treffende uitspraken/typeringen van de geinterviewden en ik ben benieuwd hoe hij zijn eigen drijfveren zou verwoorden. Dit sluit ook aan bij de vraag van Chantal de Veen: Waar kies jij voor als je ergens voor mag kiezen vanuit je hart?
“Drie woorden: schoonheid, ontroering en beweging. Dat zit in mijn werk, in beeldhouwen, in mijn vele museum- en concertbezoeken. Ik hou van de kern van dingen. Dat raakt me. En ja, ik word makkelijk ontroerd – door verhalen, mensen, kunst.”
Amba Zeggen: Wie inspireert jou op professioneel gebied?
“De laatste jaren zoek ik meer en meer naar een omgeving met mensen met wie ik een band heb, met wie er een dialoog is, die me verrijken en inspireren, uiteraard in wederkerigheid. Het is soms ongrijpbaar hoe dat in ontmoetingen werkt, hoe heel verschillende types een echte klik hebben met elkaar. Van mensen die alleen maar zenden word ik al gauw moe.”
Corné van Iersel: Wat is jouw inspiratiebron voor het beeldhouwen en wat maakt het beeldhouwen zo bijzonder? “Ja, dat moet een vraag van Corné zijn. Met mijn vrienden Jan de Wit en Corné doe ik al jaren aan beeldhouwen, De Roemeense beeldhouwer Brâncuși is een grote inspiratiebron voor me. Hij weet de pure en basale kern van de dingen in zijn werk te vangen. Dat minimalisme – de pure vorm – dat probeer ik zelf ook te maken. Het helpt me om het mysterie van het leven te doorgronden. En net als in vriendschap: je hoeft niet hetzelfde te zijn, als er maar een band is.”
Simon Cureton gooit het over een andere boeg: Hoe blijf jij er zo jong en fit uitzien? Anno schiet in de lach: “Hm, vanmorgen in de spiegel zag ik dat heel anders. Maar ik eet gezond, al 20 jaar nauwelijks vlees, ik sport regelmatig, en ik blijf gewoon steeds nieuwe dingen bedenken en doen, altijd actief en in beweging. Het leven biedt zoveel mooie en is veel te kort om te treuzelen toch?”
Toekomst
Margreet Haandrikman: Wat heb je nog nooit gedaan maar zou je nog willen doen (en denk je dat je kan)? Anno moet even nadenken: “Basgitaar leren spelen, zo’n mooi vormgegeven houten bas zou ik willen kopen en dan les nemen en in een bandje spelen. Dat lijkt me geweldig.”
Anno denkt na meer dan 40 jaar werkzame jaren nog niet aan stoppen. “Ik wil gewoon lekker doorgaan. Met mensen werken, iets kunnen betekenen, waardevolle verbindingen tot stand brengen en mooie ervaringen en verhalen verzamelen. En nieuwsgierig en verwonderd blijven.”
Hij stopt met deze interviewserie, maar er ligt al lang weer een nieuw plan klaar, namelijk het maken van podcasts met tweetallen actuarissen. Daar verheugen we ons op!
